[Original English below]
Bruce Goldsmith là một nhà thiết kế và phi công dù lượn. Ông bắt đầu bay diều lượn từ 1979, dù lượn từ 1989 và vô địch giải FAI Paragliding World Championships năm 2007 với một cánh dù tự thiết kế.
BỘ KỸ NĂNG Chúng ta kiểm soát yaw hầu hết thời gian mà không cần nghĩ về nó. Nhưng hiểu yaw và phát triển kỹ năng kiểm soát yaw giúp bạn trở thành một phi công giỏi hơn
Các dù cấp thấp thường ổn định và an toàn, có thể bay êm đềm trong không trung mà không cần phi công phải làm gì nhiều. Khi cấp dù tăng lên B, C, D và cuối cùng là CCC hoặc proto mọi chuyện thay đổi. Cánh dù sẽ cần nhiều điều chỉnh của phi công để kiểm soát và khiến dù làm chính xác những gì phi công cần.
Các phi công giỏi sẽ bay được dễ dàng cánh dù khó bay nhất. Họ sử dụng kỹ năng để vượt qua bản năng của dù. Sau đây tôi sẽ đưa ra một trong số những kỹ năng đó và phi công phải làm gì để phát triển những kỹ năng như vậy.
Hiểu về roll, yaw và pitch
Khi các cánh dù bay trong không khí, không khí không bao giờ là hoàn toàn ổn định. Không khí luôn luôn chuyển động, và tất nhiên là cánh dù cũng luôn chuyển động. Các chuyển động của máy bay được mô tả là roll, pitch và yaw, và dù lượn cũng có những chuyển động tương tự như máy bay. (Pitch là kiểu chuyển động khi mép trước của dù chúc lên trên hoặc chúi xuống dưới, còn gọi là lắc theo trục ngang; Roll là chuyển động khi một trong hai đầu cánh của dù nâng lên còn bên kia liệng xuống, còn gọi là lắc theo trục dọc; Yaw là chuyển động khi hướng bay của dù thay đổi qua phải hoặc trái, còn gọi là xoay theo trục thẳng đứng, vuông góc với cánh dù - Dũng Bim)
Với máy bay thông thường có ba trục, bạn sẽ có ba thiết bị để điều khiển, nhưng với dù lượn bạn chỉ có mỗi phanh và weightshift. Hệ thống speedbar và rear riser cung cấp thêm các phương tiện để kiểm soát, nhưng thực chất bạn không thể kiểm soát trực tiếp các chuyển động của dù lượn. Ví dụ như ở máy bay bạn có thể dùng bánh lái ở đuôi để kiểm soát yaw, nhưng không có cách nào kiểm soát yaw trực tiếp trên cánh dù lượn.
Bài tập tạo yaw
Dù lượn được thiết kể để ổn định yaw và cánh dù sẽ tự động làm giảm các chuyển động yaw để có thể bay thẳng. Nhưng bạn có thể thử tạo yaw khá vui. Hãy tập bài tập này khi bạn có không gian và độ cao. (Nếu bạn là phi công mới hoặc ít kinh nghiệm, hãy xin lời khuyên của HLV trước khi thử.)
Khi đang bay thẳng, kéo nhanh và nhẹ 1 bên phanh trong 1 giây, sau đó trước khi dù nghiêng và rẽ, kéo phanh bên kia lâu hơn một chút, 2 giây chẳng hạn. Cánh dù sẽ bắt đầu yaw sang bên đối diện mà không bị rẽ. Bằng việc thực hiện các hành động nhanh này liên tục, phi công có thể khiến dù xoay theo trục dọc mà không bị đổi hướng bay. Làm vậy rất vui, an toàn và bổ ích cả với các phi công kinh nghiệm.
Bài tập này cho phép bạn kiểm soát yaw trên cánh dù. Các mẫu dù khác nhau sẽ phản ứng khác nhau, không chỉ tùy thuộc vào cấp độ dù mà còn tùy vào các thiết kế khác như độ cong, tỷ lệ dày mỏng, biên dạng cánh. Thông thường bạn sẽ để cho dù tự cân bằng yaw, nhưng bài tập này cho thấy bạn có thể làm nhiều hơn thế. Kiểm soát yaw giúp bạn trở thành một phi công giỏi hơn.
Bay hài hòa với cánh dù
Bài tập này cho bạn thấy để chuyển hướng một cánh dù, đầu tiên bạn cần phải tạo yaw và sau đó tạo góc nghiêng (bank) và cuối cùng rẽ là bước cuối cùng. Bạn không thể rẽ mà không có yaw và bank.
Nếu cánh dù ổn định yaw nó sẽ yaw rất ít. Nếu dù tăng hiệu suất và aspect ratio lên, dù sẽ yaw nhiều hơn. Kiểm soát yaw vừa vui, kiểm soát yaw đúng cách là bí quyết để rẽ hiệu quả hơn.
Khi bị đẩy bởi không khí, cánh dù cũng sẽ yaw một chút. Dù sẽ yaw trái sau đó yaw phải ngay. Nếu muốn rẽ hiệu quả bạn cần kết hợp phanh với chuyển động yaw của dù. Tức là khớp thời gian rẽ cùng với chuyển động yaw tự nhiên của cánh dù.
Nếu bạn làm được, dù sẽ rẽ dễ dàng và hiệu quả. Tuy nhiên điều khó là khi bạn muốn rẽ để vào thermal, bạn phải rẽ đúng vào vị trí của thermal, không chỉ rẽ khớp với chuyển động yaw của dù.
Một phi công giỏi sẽ kết hợp được những điều trên tốt.
Kiểm soát yaw là một trong những kỹ năng tốt nhất để bay dù lượn một cách hiệu quả. Tôi hy vọng sẽ nhìn thấy những kỹ năng này nhiều hơn trong tương lai, bao gồm cả kiểm soát pitch và phương pháp bay cho phù hợp với dù.
[Original English]
BRUCE GOLDSMITH: CONTROLLING YOUR YAW
Cross Country Magazine Issue 218
PHOTO: MARCUS KING
Bruce Goldsmith is a paraglider designer and pilot. He learnt to fly hang gliders in 1979, paragliders in 1989 and won the FAI Paragliding World Championships in 2007 flying a glider he designed.
Beginner gliders are stable and safe and should move through the air without the pilot needing to do much to keep a smooth and safe flight path. As the level of glider goes up to B, C, D and finally to CCC or proto then things begin to change. The wing will require more pilot action to keep under control or for the pilot to make the glider do exactly what he or she wants it to do.
Great pilots can make even the hardest glider look easy to fly. They use pilot skill to overcome the difficult nature of a glider. Here I would like to discuss some of these pilot skills and what pilots can do to develop such skills.
Understanding roll, yaw and pitch
As any glider flies though the air, the air is never perfectly still. The air is always moving and, of course, the glider is also always moving. The movements of an aircraft are described as roll, yaw and pitch and this applies to a paraglider just as much as powered aircraft.
With a conventional three-axis aircraft you have three controls you can use, but on a paraglider you really only have the brakes and weightshift. The speed system and rear-riser steering are improving to allow some more control, but the point is that you cannot directly control all the movements of a paraglider. Yaw for instance you can control with the rudder on an aircraft but there is no direct control of the yaw on a paraglider.
The yaw exercise
Paragliders are designed to be yaw stable and will automatically damp out yaw movements to return to straight flight. But playing with this tendency is really quite fun and interesting. Try this yaw exercise next time you have the space and height. (If you are inexperienced or newly qualified, ask a mentor, coach or instructor for advice before trying this exercise.)
When flying straight and level pull short and sharp on one brake for a second, and then before the glider has a chance to bank and turn, pull on the opposite brake for a little longer, say two seconds. The glider will start to yaw in the opposite direction without turning. By doing these quick movements one after the other the pilot can get the glider to yaw through the sky without turning. It looks really funny and is quite safe and educational for experienced pilots to do.
This reveals how you can control yaw on your paraglider. Different models react in very different ways, depending on not only the level of the wing but also on other design features such as the arc, washout and profiles used in the wing. Normally you just allow the wing to look after the yaw itself relying on its natural yaw stability, but this exercise shows that there is so much more you can do. Controlling yaw is a subtle and key part of being a great pilot.
Flying in harmony with the paraglider
The exercise shows you that to start a turn on a paraglider, you first need to yaw and then bank and then turning is the final step. You cannot turn without first having yaw and bank.
If a glider is very yaw stable it will yaw very little. As the design gets more performant and higher aspect ratio the glider will yaw more. So controlling the yaw is a kind of key to making a turn, and controlling yaw correctly is the key to making efficient turns.
Paragliders are always yawing a small amount, as they are pushed about by the air. There will be a small yaw left followed by a small yaw to the right. If you want to turn efficiently you need to coincide your brake movement with the yaw movements. This means timing your turn with the natural yaw movement of the glider.
If you do this the turn with be easy to initiate as well as being more efficient. However, the really hard part of this is that you are probably turning to try to enter a thermal, so you need to make the turn in the correct place for the thermal, not just to suit the yawing of your glider.
Making the timing of this work the best is what makes an efficient pilot.
Yaw control is one of the finer skills of flying a paraglider and is one of the finer skills of flying. I hope to look at more of these finer skills of wing control in the future, including pitch control and flying to match your wing.